Luisterpost Ockenburg (Post "Victor")

Ten tijde van de Koude Oorlog waren er in Nederland circa vier peil- en luisterstations opgezet om te luisteren naar Russische zenders en het kunnen uitpeilen van communistische zendamateurs. Deze uitzendingen waren interessant voor de toenmalige inlichtingen en veiligheidsdienst vanwege de verborgen boodschappen die meegezonden werden. Tevens kon men de positie van de Oost-Europese militaire zenders bepalen. De inlichtingendiensten probeerde zo inzicht te krijgen in de troepenbewegingen van het Warschaupact. De dienst die zich hier in het bijzonder mee bezig hield was de Bijzondere Radio Dienst (BRD). De BRD werd in 1947 opgericht en viel formeel onder de PTT, echter in de praktijk kwam het er op neer dat men voor de civiele en militaire inlichtingendiensten werkten. De BRD maakte deel uit van een groot Europees net van peil- en luisterstations, waarvan de BRD voornamelijk in Nederland werkte. De medewerkers hadden allen een scheep- of luchtvaart achtergrond. In 1976 werd de BRD opgeheven en het personeel is toen naar diverse kanten verplaatst. Omdat de activiteiten van de BRD uiterst geheim waren is er niet veel over bekend. Ook nu nog, na 30 jaar, is het moeilijk om informatie over deze dienst te vinden. Alles wat met de BRD te maken had ging met een strikte geheimhouding gepaard. Dit blijkt mede uit het feit dat oud-medewerkers nu nog moeite hebben met het doen van hun verhaal over de BRD-tijd.

Bij Ockenburg was een luisterstation/post opgesteld die luisterde naar de naam "Voorburg", in radiotermen is dat "Victor". De post was gestart in Voorburg vandaar deze naam. De post op Ockenburg werd in 1959 in gebruik genomen en bestond uit een nieuw houten gebouw. De peilinstallatie stond op een stalen poot in een zogenaamd "Collins" gebouw van hout. De naam van het gebouw was afkomstig van de gelijknamige Collins-peilzender die er stond opgesteld. Deze peilzender was afkomstig uit Afrika (Westkust) en had daar tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst gedaan om U-boten uit te peilen. Het apparaat had de volgende specificaties: 2-18.1 MHz, 4 Banden en was gefabriceerd in 1941 bij Collins. In de nabije omgeving van deze luisterpost was tot in 1964 (vermoedelijk) een peilstation gevestigd.

Het gebouwtje was neergezet op een terrein ten zuiden van de latere camping Ockenburgh. Ooggetuige Kees Meijer kan zich nog het volgende herinneren: "Ik kan me nog wel herinneren dat we als gezin in de jaren vijftig de Wijndaelerweg afliepen. Ter hoogte van de ingang van de sportvelden hield de bestrating op. Waar nu de dienstingang van het Kijkduinpark is kon je ook linksaf naar het park Ockenburgh. Als je rechtdoor liep dan kwam je door een kaal zanderig duingebied met hier en daar vliegdennen en bremstruiken en langs de restanten (fundamenten) van de boerderij Blijrust. Uiteindelijk kwam je dan bij een hek dat zo'n 80 meter van het duinmeertje stond. Het hek begrenst nog steeds het terrein van het Kijkduinpark. De peilpost kan ik me maar vaag herinneren. Ik weet nog wel dat we een keer zijn weggestuurd door mannen die er met een lange draad in de weer waren".

Over het gebouwtje zelf wist hij later nog te vertellen: "Het betrof een vierkant, groen geschilderd houten gebouwtje dat tussen dichte struiken verstopt lag. Een smal tegelpad gaf toegang tot het gebouwtje dat ongeveer vijf of zes meter hoog was. De ramen zaten vrij hoog, er moet een soort van verdieping in hebben gezeten, zodat men over de struiken en bomen heen toch enig zicht had. Het geheel maakte de indruk van een observatiepost, wat wellicht de bedoeling was. De keuze van de plaats en een hoog gelegen werkruimte hadden te maken met de ontvangstcondities. Men had een plek nodig waar zo weinig mogelijk storing werd ondervonden van bijvoorbeeld verkeer, elektromotoren, huishoudelijke apparatuur en zendinstallaties. Ook had men op die plek waarschijnlijk niet veel last van ongewenste bezoekers en konden de antennes worden opgehangen".

Oud-BRD medewerker Piet van Egmond is werkzaam geweest op post Ockenburg en kon over de post het volgende vertellen: "Het was de bedoeling om op Ockenburg een volledige peil- en luisterpost gevestigd zou zijn, maar dat is er niet van gekomen. Wat op Kerkrade, Goes of Hoogezand feilloos lukte, lukte op Ockenburg niet. Er bleef een constante storing, dus miswijzing, bestaan. Ockenburg is dus verder als luisterpost gebruikt". Andere posten waren Amstelveen/Nera roepnaam Alfa, Goes roepnaam Golf, Hoogezand roepnaam Hotel en Kerkrade met als roepnaam Kilo. Verder verhaalt Van Egmond: "De groep mensen die op Ockenburg werkten bestond uit acht man. De meeste waren marconisten. Boven stond de peilontvanger. Beneden stonden de ontvangers om zenders uit te luisteren. Het was geweldig om daar te werken. We hebben er zelfs konijnen gehouden, die werden er goed vetgemest, maar met kerst durfde niemand ze te slachten".

Op de foto hierboven is het collinsgebouwtje van post Victor op Ockenburg afgebeeld. Het geheel heeft tot 1969 op Ockenburg gestaan en daarna is de luisterpost verplaatst naar de Waaldorpervlakte. In een stenen huisje nabij het TNO complex is opnieuw de post ingericht. Van Egmond hierover: "Ockenburg is gebruikt tot 1969. Toen zijn wij verhuisd naar de Waaldorpervlakte en zijn tegelijker tijd uitgebreid met drie peilwagens, waarmee we door het hele land werkte, zoals bij kapingen, beveiliging politienetten etc. Dat werk was zeer gevarieerd. Elke dag was er wel wat anders". Voor het gebouw op de Waalsdorpervlakte stond een half-rombische antenne, gericht naar het oosten. De antenne bestond uit 2 honderden meters lange draden die in een V-vorm richting het oosten waren gespannen. Dit gebouw is tot in de tachtiger jaren in gebruik geweest bij de PTT. De Collinspeiler is al eerder gedemonteerd.

Per 1 januari 1967 was dit, onder het beheer van de Dienst van Gemeentewerken van de gemeente Den Haag staande, houten gebouw op het kampeerterrein Ockenburg, in huur bij de Gemeentelijke Dienst voor Arbeidsvoorzieningen (GDA). Het object werd ook wel het 'voormalige PTT-gebouwtje' genoemd. In februari 1967 was het de bedoeling om van het gebouw een onderkomen te maken ten dienste van de op kampeerterrein Ockenburg werkzame GSW-werknemers. Maar mede op aanwijzing van de GSW-bedrijfsarts waren er echter verschillende voorzieningen noodzakelijk. Het gebouw moest uit- als inwendig hersteld worden. Ook dienden er een tweetal toiletten te worden ingericht, terwijl de ruimte gelijkvloers in tweeen moest worden gesplitst (een gedeelte bestemd voor de voorman van het object en een voor de berging van materialen). Bovendien moest, als gevolg van de voorschriften van de Arbeidsinspectie, een stalen brandtrap naar de bovenverdieping worden aangebracht. Tenslotte lag het in het voornemen binnen de omheining van dit gebouw een rijwielstalling te plaatsen. Op 2 mei 1967 liet de directie van de Dienst van Gemeentewerken schriftelijk weten geen bezwaar te hebben voor het treffen van enkele voorzieningen aan dit voormalige PTT-gebouwtje. Volgens de afdeling "Verhuringen" van Gemeentewerken was men reeds ter plaatse geweest, zodat men van een en ander op de hoogte was. Er bestond bij deze afdeling geen enkel bezwaar toestemming te verlenen. Door de afdeling B.Z. was contact opgenomen met de heer Simonis van de Gemeentelijke Dienst voor Arbeidsvoorzieningen waarbij bleek dat de voorgenomen werkzaamheden zouden worden uitgevoerd door zogenoemd GSW-verband (arbeiders van de GSW) en onder directie van de Dienst van Gemeentewerken. De Gemeentelijke Dienst voor Arbeidsvoorzieningen had voor het uitvoeren van de voorzieningen, onder de opgave van de kosten (de lonen GSW en het materiaal), een machtiging aangevraagd bij Burgemeesters en Wethouders. Voor het aanvragen van de hiervoor nodige bouwvergunning c.q. consent was een tekening (in tweevoud) nodig. Ook moest men rekening houden dat dit geval mogelijk de instemming van de Welstandscommissie moest hebben, temeer omdat ook stalen brand (buiten) trap was geprojecteerd.

Luisterpost Ockenburg is inmiddels afgebroken en op de plek staat nu een sanitairgebouw behorende bij het Vakantiepark Kijkduin.

(Voormalige lokatie "luisterpost Victor")